Gramatika

Brojevi

Autor: Petar Jokić, nastavnik

Šta su brojevi?

Brojevi su nesamostalne, delimično promenljive, reči koje označavaju koliko ima čega što znači imenica uz koju stoje. Brojevi se dele na: osnovne, redne i zbirne.

Osnovni (prosti, glavni, kardinalni) brojevi

označavaju koliko ima pojedinačno uzetih pojmova označenih imenicom uz koju stoje.

Primeri:

dva čoveka, dve žene, pet prstiju, pedeset gusara, jedan učenik itd. Osnovni brojevi: jedan, dva, tri i četiri su promenljivi, a ostali su nepromenljivi. Brojevi: stotina, hiljada (tisuča), milion i milijarda ovde su samo po funkciji, inače su IMENICE i menjaju se kao imenice. Broj jedan ima oblike za sva tri roda i menja se kao zamenice i pridevi:

Primer:

Padeži

Muški rod - Ženski rod - Srednji rod

1. jedan   - jedna   - jedno

2. jednog(a)   - jedne   - jednog(a)

3. jednome   - jednoj   - jednome

4. jednog   - jednu   - jedno

5. nema ili je uzet nominativ

6. jednim   - jednom   - jednim

7. jednom   - jednoj   - jednom

Broj jedan nema oblike množine osim ako ne stoji uz imenicu koja ima samo množinu (pluralia tantum)

Primeri

jedni naočari, jedne gusle, jedna vrata.

Pažnja

Imenica vrata je srednjeg roda (TA vrata, a ne TE vrata).

Zbirni brojevi

označavaju tačan broj pojmova imenicama sa značenjem mladih bića.

Primeri:

dvoje jagnjadi, petoro dece, osmoro učenika sedmoro prasadi itd. Osim toga, zbirni brojevi upotrebljeni u obliku množine određuju zbir predmeta koji znaće neku celinu: petora vrata, itd.

Pažnja:

Ako su zbirni brojevi sastavljeni od više članova, samo se poslednji član piše u obliku zbirnog broja - a ostali članovi su u obliku osnovnih brojeva: dvesta pedeset šestoro jagnjadi.

Napomena:

Zbirni brojevi se u savremenom jeziku ne menjaju po padežima, naročito ako su sa predlozima: Otišli su na more sa troje dece.

Redni brojevi

označavaju u kojem se redu nalazi pojam označen imenicom: prvi učenik, treća nagrada, itd. U višečlanim rednim brojevima samo je poslednji redni broj, a ostali članovi su osnovni brojevi: dvesta pedeset prvi (kilometar). Redni brojevi imaju oblike za sva tri roda i oba broja, i menjaju se kao pridevi određenog vida.

Primeri:

Muški rod:

prvi čovek, prvog(a) čoveka itd

Ženski rod:

prva žena, prve žene itd.

Srednji rod:

prvo dete, prvog(a) deteta itd.

Imenice - ovde

Zamenice - ovde

Pridevi - ovde

Glagoli - ovde

Prilozi - ovde